ΜΙΛΑΕΙ ΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ 1821
Για τις ανάγκες του ρεπορτάζ, σήμερα θα ταξιδέψουμε στο χρόνο. Δύο συνεντεύξεις του «Ιού» με ανθρώπους που έζησαν πριν από 200 χρόνια, μάς δίνουν απαντήσεις σε όλους τους ιστορικούς γρίφους που διχάζουν τα τηλεπαράθυρα τις τελευταίες βδομάδες...
Παρουσιάζουμε σήμερα σε αποκλειστικότητα μια συνέντευξη που θα συζητηθεί. Οσο κι αν αυτό μοιάζει ακατόρθωτο, ο «Ιός» εντόπισε έναν άνθρωπο που μπορεί να δώσει μία απάντηση από πρώτο χέρι στα ερωτήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη με αφορμή το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού.
Προειδοποιούμε ότι το περιεχόμενο της συνέντευξης είναι σκληρό και σε ορισμένα σημεία θα προκαλέσει τον σημερινό αναγνώστη. Υποσχεθήκαμε, όμως, στον συνομιλητή μας να σεβαστούμε τις διατυπώσεις του, για να μεταφέρουμε ακριβώς το κλίμα που ζει ο ίδιος το 1806, δεκαπέντε χρόνια πριν ξεσπάσει η Επανάσταση. Του θέσαμε υπόψη τα ερωτήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη της χώρας όλες τις τελευταίες μέρες και προσπαθήσαμε να δούμε πώς τα βλέπει αυτός.
Ποιος είναι ο ρόλος του κλήρου εκείνες τις προεπαναστατικές μέρες; Πώς περιγράφεται η εθνική συνείδηση της εποχής; Τι ιδέα είχαν για την Αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο και την περίφημη «συνέχεια» του ελληνισμού;
Ο συνομιλητής μας θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του. Σεβόμαστε την απόφασή του, έχοντας υπόψη τις δύσκολες συνθήκες επαναστατικής δράσης του. Μάλιστα ούτε εμείς οι ίδιοι γνωρίζουμε την ταυτότητά του, γιατί δεν μας επέτρεψε να δούμε καλά το πρόσωπό του. Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι τον συναντήσαμε σε κάποιο σημείο της υπόδουλης Δυτικής Ελλάδας στις αρχές του 1806 και απ' ό,τι καταλάβαμε, μόλις είχε επιστρέψει από ένα ταξίδι στην Ιταλία.
- Οταν ακούτε τη λέξη «πατρίδα» τι ακριβώς καταλαβαίνετε σήμερα;
ΑΠ.: «Πατρίδα» είναι μια λέξη που για όλους σημαίνει τη γη όπου γεννήθηκαν. Μόνο οι ελεύθεροι άνθρωποι μπορούν να κατανοήσουν τη μεγάλη της σημασία, ενώ οι υπόδουλοι την προφέρουν με αδιαφορία. Απ' αυτή την άποψη διαφέρουμε πολύ απ' τους προγόνους μας. Εκείνοι, όταν ορκίζονταν στην πατρίδα τους έτρεμαν και φύλαγαν αυτό τον όρκο μέχρι θανάτου, ενώ εμείς ούτε καν ορκιζόμαστε στο όνομα της πατρίδας μας. Κι αυτό οφείλεται στη δουλεία μας.
- Δηλαδή η λέξη δεν έχει τη σημασία που της δίνουμε εμείς σήμερα;
ΑΠ.: Τα ονόματα, αγαπητοί μου, παίρνουν τη σημασία τους από την ιδιότητα των πραγμάτων στα οποία αναφέρονται. Κατά συνέπεια, αν κάποιος δεν γνωρίζει κάποιο πράγμα, δεν του χρησιμεύει σε τίποτα η ονομασία του. Οπως κάποιος εκ γενετής αόμματος δεν κατανοεί τίποτα όταν προφέρει τα ονόματα όλων των χρωμάτων, εφόσον ποτέ δεν είδε τα χρώματα, έτσι και οι σημερινοί Ελληνες, λέγοντας «Πατρίδα» δεν καταλαβαίνουν τίποτα άλλο παρά τη γη όπου γεννήθηκαν, επειδή τους λείπει η ελευθερία.
- Εσείς έχετε διαβάσει αρχαίους συγγραφείς. Πώς κρίνετε τη σημερινή κατάσταση των συμπατριωτών σας σε σχέση μ' εκείνους τους αρχαίους;
ΑΠ.: Τους περασμένους αιώνες οι Ελληνες προσπαθούσαν να βρουν συζύγους σύμφωνους με τους στοχασμούς τους, τις ιδέες τους, τα ιδιώματά τους και την ηλικία τους. Οι Ελληνες όμως των τελευταίων αιώνων βλέπουν μόνο τα χρήματα ή το κάλλος των υποψηφίων συζύγων τους και μάλιστα πολλοί νυμφεύονται σε ξένη γη και παίρνουν ξένες για γυναίκες. Τότε τα παιδιά ήταν γλυκιά ελπίδα των γονέων, ενώ τώρα τα θεωρούμε πρόξενο βασάνων. Η ελεύθερη μητέρα τότε θήλαζε τα παιδιά της μόνη της και αυτό την χαροποιούσε ιδιαίτερα. Σήμερα η κάθε διεφθαρμένη δούλη της Γαλλίας ή της Ιταλίας και μερικές ψευτοαρχόντισσες της Κωνσταντινούπολης μόλις που καταδέχονται να μιλάνε στα παιδιά τους και σιχαίνονται να τα ασπαστούν. Πολλές απ' αυτές ούτε καν γνωρίζουν τα παιδιά τους, επειδή αμέσως μόλις γεννηθούν τα αρπάζει μια ξένη υπηρέτρια και τα μεταφέρει στα φροντιστήρια ή μάλλον στα κολαστήρια απ' τα οποία δεν βγαίνουν παρά μετά από δεκαπέντε χρόνια. Πώς να μην πάψει, λοιπόν, και η αγάπη των παιδιών προς τους γονείς; Σ' αυτό το σημείο μάς έφερε η δουλεία. Εύκολα, λοιπόν, μπορείτε να καταλάβετε το χρέος των ελεύθερων λαών να διαφεντέψουν την πατρίδα τους.
- Πώς νομίζετε ότι δημιουργήθηκε αυτό το χάσμα από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες σας;
ΑΠ.: Η Ελλάς, ω αγαπητοί μου, άκμαζε οχτακόσια χρόνια προ Χριστού και βρισκόταν στο απώτατο σημείο της ευτυχίας της. Από τη στιγμή, όμως, που πήρε για πρώτη φορά στα χέρια του το 375 π.Χ. το μακεδονικό σκήπτρο ο Φίλιππος, ο πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, άρχισε δυστυχώς να μολύνει την ελεύθερη γη της Ελλάδας με την ανεξάρτητη εξουσία του. Ηταν πολύ φιλόδοξος, αλλά ταυτόχρονα φιλομαθής και δίκαιος, όταν τον συνέφερε. Λίγο λίγο κατάφερε να εξασφαλίσει τη φιλία των περισσότερων αρχηγών των τότε ελληνικών πόλεων και έτσι προετοίμασε μεγάλες νίκες για τον γιο του ενώ για την πατρίδα του και όλην την Ελλάδα έναν επικείμενο και άφευκτο αφανισμό. Εξαιτίας του άρχισε αμέσως ο πόλεμος αναμεταξύ των, αυξήθηκαν οι διχόνοιες και σταδιακά φθειρόταν η ελευθερία της Ελλάδας, έως το 146 π.Χ. όταν αφανίστηκε παντελώς από τη ρωμαϊκή υπεροχή.
- Ωστόσο, υπήρξε στη συνέχεια το Βυζάντιο.
ΑΠ.: Από τότε που στερεώθηκε ο χριστιανισμός έως το 1453, αντί να μεγαλώσουν τα μέσα απελευθέρωσης των Ελλήνων δυστυχώς μειώνονταν. Η δεισιδαιμονία και ο ψευδής και μάταιος ζήλος των ιερέων και των πατριαρχών κατακυρίευσαν τις ψυχές των αυτοκρατόρων, οι οποίοι αντί να φροντίζουν να διοικούν το λαό, το μόνο που τους απασχολούσε ήταν οι έριδες ανάμεσά τους και το κτίσιμο εκκλησιών. Υπήρξαν τότε στην Ελλάδα τρεις εξουσίες: ο τύραννος, το ιερατείο και οι ευγενείς, οι οποίοι για έντεκα αιώνες έφθειραν τους Ελληνες και ερήμωσαν την Ελλάδα.
- Δηλαδή θεωρείτε και σήμερα, το έτος 1806, υπεύθυνο το ιερατείο για την υποδούλωση των Ελλήνων;
ΑΠ.: Δύο είναι, φίλοι μου, τα αίτια που μας κρατούν αλυσοδεμένους στην τυραννία: το αμαθές ιερατείο και η απουσία των αρίστων συμπολιτών μας. Ξέρω ότι όσα πω παρακάτω θα συγχύσουν μερικούς αρχιεπισκόπους και ιερείς και θα θέλουν να ρίξουν στην πυρά τη συνέντευξη αυτή όσοι φοβούνται το φως της αλήθειας. Γι' αυτό κρίνω αναγκαίο να τους προειδοποιήσω ότι το πατριωτικό μου χρέος με προστάζει να πω την αλήθεια και δεν φοβάμαι ούτε τους αμαθείς, ούτε τους σπουδαίους.
- Μιλήστε μας κατ' αρχάς για τους ευγενείς.
ΑΠ.: Τι να σας πω για την τάξη αυτή της ολιγαρχίας, των λεγομένων ευγενών; Αυτοί θεωρούν το εαυτό τους τόσο διαφορετικό από τους άλλους ανθρώπους ώστε μόλις καταδέχονται να τους ακούσουν και βέβαια δεν τους αποκρίνονται ούτε ποτέ τους συναναστρέφονται. Αυτοί έχουν στα χέρια τους όλα τα πραγματικά πλούτη της επικράτειας, δηλαδή τα χωράφια, τα αμπέλια και ολόκληρα χωριά που τα νοικιάζουν στο λαό με τρόπο ώστε ο λαός είναι σχεδόν δούλος μισθωτός απ' αυτούς και δουλεύει για το δικό τους κέρδος.
- Βλέπουμε ότι εκτός από τους ευγενείς δεν έχετε σε μεγάλη υπόληψη τους ιερείς και τους πατριάρχες. Ποιος είναι ο ρόλος τους σήμερα;
ΑΠ.: Κατ' αρχάς παρακαλώ με δάκρυα τους σοφούς και ενάρετους άνδρες που φέρουν το σεβάσμιο ένδυμα της ιερωσύνης να με συγχωρήσουν που τολμάω να ελέγξω με αυστηρότητα τους ανάξιους και αμαθείς καλογέρους και να αποδείξω με γεωμετρική βεβαιότητα το πόσο κακό προξενούν σήμερα στην Ελλάδα. Δεν είναι λίγοι οι ιερωμένοι εκείνοι που αξίζουν την ευλάβειά μας, για παράδειγμα ο σοφός οικονόμος των Ιωαννίνων κυρ Κοσμάς Μπαλάνος ή ο ελλογιμότατος δάσκαλος και ιερέας κυρ Ανδρέας στην Κέρκυρα και άλλοι πολλοί. Αλλά σε τι μοιάζει η μιαρή Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης με τους ιερούς και θείους αποστόλους του λόγου της σοφίας του Ιησού Χριστού; Μήπως στην ένδεια και την αφιλοκέρδεια που κήρυτταν εκείνοι; Αλλά αυτή είναι γεμάτη από χρήματα που κλέβει κάθε μέρα από τους ταλαίπωρους χριστιανούς. Μήπως στην εγκράτεια και τη χαλιναγώγηση των παθών; Αλλά δεν υπάρχει ξεφάντωμα που να μην συμμετέχουν κάποιοι από τη Σύνοδο, ενώ όλοι έχουν αναίσχυντες και σχεδόν φανερές σχέσεις με δύο και τρεις αρχόντισσες.
- Μας φαίνονται κάπως υπερβολικές αυτές σας οι τοποθετήσεις. Εχετε κάποια πρόσφατα παραδείγματα;
ΑΠ.: Ο σημερινός αρχιερέας των Ιωαννίνων είναι μοιχός και αρσενοκοίτης, χωρίς την παραμικρή συστολή. Είδα εξάλλου με τα μάτια μου πολλές φορές έναν αρχιεπίσκοπο στο μέσο της λειτουργίας να βρίζει, να αναθεματίζει και να δέρνει πολλές φορές τους παπάδες κι ακόμα περισσότερες τους διακόνους.
- Τους κατηγορείτε, όμως, και για μεγάλη φιλαργυρία.
ΑΠ.: Ε, λοιπόν γνώρισα έναν καλόγερο τόσο φιλάργυρο που μόλις του έκλεψαν λίγα χρήματα, ύστερα από ένα μήνα πέθανε από τη θλίψη του.
- Αλλά αυτά ισχύουν και για τον ανώτερο κλήρο;
ΑΠ.: Ο θάνατος κάποιου αρχιεπισκόπου αποδεικνύει καθαρά τον βρομερό χαρακτήρα της Συνόδου. Επειδή τότε γεννιέται ένα μίσος ανάμεσά τους, καθένα από τα μέλη της Συνόδου μετέρχεται κάθε τιποτένιο μέσο για να αποκτήσει την επαρχία που χηρεύει. Και τέλος την καταλαμβάνει όποιος δώσει περισσότερα χρήματα.
- Δηλαδή, στη βάση του προβλήματος βρίσκεται η φιλαργυρία;
ΑΠ.: Η Σύνοδος δεν καταδέχεται ούτε καν να δει τους φτωχούς, όχι βέβαια και να τους βοηθήσει. Η λύσσα της για τα χρήματα είναι απερίγραπτη. Μέσα εκεί ο ένας προσπαθεί να βλάψει τον άλλο. Επρεπε να ξαναγυρίσει ο Χριστός για να τους φωτίσει, επειδή αυτοί ούτε σκέφτονται ποτέ ν' ανοίξουν κανένα βιβλίο για να φωτίσουν το σκοτισμένο τους μυαλό.
- Πώς είναι διαρθρωμένοι στις μέρες σας οι θεσμοί της Εκκλησίας;
ΑΠ.: Στην Κωνσταντινούπολη βρίσκεται ο πατριάρχης και η Σύνοδος. Αλλος πατριάρχης βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια, άλλος στην Αντιόχεια και άλλος στην Ιερουσαλήμ. Ο πρώτος ονομάζεται οικουμενικός. Αν δεν σημαίνει τίποτα άλλο αυτός ο γελοίος τίτλος μαζί με τους τόσους άλλους τίτλους που φέρει, φανερώνει ότι οι άλλοι τρεις πατριάρχες υπόκεινται σ' αυτόν. Αυτός λοιπόν μοιράζει σ' όλες τις επαρχίες του οθωμανικού κράτους (και μάλιστα στέλνει πολλές φορές και εκεί που δεν υπάρχουν χριστιανοί) κάποιες εκατοντάδες αρχιεπισκόπους, από τους οποίους καθένας έχει τέσσερις ή πέντε επισκοπές στις οποίες στέλνει κι αυτός τόσους επισκόπους.
- Και πώς γίνεται η εκλογή αυτών των ανθρώπων;
ΑΠ.: Η Σύνοδος αγοράζει τον πατριαρχικό θρόνο από τον αντιβασιλέα του οθωμανικού κράτους έναντι μεγάλου ποσού χρημάτων και μετά τον πουλάει σε όποιον της εξασφαλίσει μεγαλύτερο κέρδος. Αυτόν τον αγοραστή τον ονομάζει πατριάρχη. Κι αυτός, για να πάρει πίσω όσα δανείστηκε για την αγορά του θρόνου, πουλάει τις επαρχίες, δηλαδή τις αρχιεπισκοπές, σε όποιον δώσει περισσότερα και έτσι ορίζει τους αρχιεπισκόπους, οι οποίοι πουλάνε και αυτοί σε άλλους τις επισκοπές τους. Οι δε επίσκοποι τις πουλάνε με τη σειρά τους στους χριστιανούς, δηλαδή απογυμνώνουν το λαό για να βγάλουν όσα ξόδεψαν.
- Και πώς είναι η ζωή αυτών των αρχιεπισκόπων στις μητροπόλεις τους; Ποιες είναι οι αρετές τους;
ΑΠ.: Τρώνε και πίνουνε σα γουρούνια. Κοιμούνται δεκατέσσερις ώρες τη νύχτα και δύο ώρες το μεσημέρι. Λειτουργούν δυο φορές το χρόνο και όταν δεν τρώνε, δεν πίνουνε, δεν κοιμούνται, τότε απεργάζονται τα πιο αναίσχυντα και τιποτένια έργα που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί.
- Τόσο πολύ τρώνε, τέλος πάντων, οι μητροπολίτες αυτοί;
ΑΠ.: Οπως άκουσα από έναν αυτόπτη μάρτυρα, ο σημερινός επίσκοπος Ιωαννίνων τρώει στο πρόγευμα δύο οκάδες γιαούρτι και στο δείπνο μισή οκά σαρδέλες ξεκοκαλισμένες, τις οποίες τρώει με το κουτάλι.
- Καλά η λαιμαργία και η έλλειψη εγκράτειας. Ομως έχετε να τους προσάψετε και ιδιαίτερες σχέσεις με την οθωμανική διοίκηση;
ΑΠ.: Οι επίσκοποι της Αρτας, των Γρεβενών και των Ιωαννίνων είναι οι πρώτοι προδότες του τυράννου, όπως ξέρουν όλοι. Ο επίσκοπος Αρτας εξαπάτησε και πρόδωσε τους ήρωες Σουλιώτες. Είναι δε και οι τρεις ασελγείς, άσωτοι σε ακραίο σημείο, μοιχοί, πόρνοι και φανεροί αρσενοκοίτες.
- Ανεξάρτητα από την προσωπική συμπεριφορά ορισμένων ιερωμένων, μπορούμε να πούμε ότι τουλάχιστον κάποιοι απ' αυτούς εμπνέουν στους Ελληνες την ιδέα της ελευθερίας;
ΑΠ.: Αγαπητοί μου αδελφοί, η σημερινή άθλια και φοβερή κατάσταση του ιερατείου είναι η πρώτη αιτία που καθυστερεί την απελευθέρωση της Ελλάδας. Αυτοί οι αμαθέστατοι, μόλις ακούσουν ελευθερία, τους φαίνεται θανάσιμη αμαρτία. Τι διδάσκουν λοιπόν τον απλό λαό; Τι νομίζετε ότι λένε οι ιεροκήρυκες στην εκκλησία; Μήπως χρησιμοποιούν τις παραβολές του Ευαγγελίου για να παρακινήσουν τους ακροατές τους σε ομόνοια; Αναφέρουν άραγε ποτέ το ρητό «να μάχεσαι υπέρ πίστεως και πατρίδος»; Μήπως εξηγούν ποτέ τι σημαίνει πατρίδα; Μήπως φέρνουν το παράδειγμα του Θεμιστοκλή, του Αριστείδη, του Σωκράτη και άλλων μυρίων ενάρετων και σοφών;
- Και τότε τι διδάσκουν στις εκκλησίες;
ΑΠ.: Οι ιεροκήρυκες αρχίζουν από την ελεημοσύνη και τελειώνουν με τη νηστεία. Πώς θέλεις να ξυπνήσουν ο Ελληνες από την ομίχλη της τυραννίας; Οι ιεροκήρυκες που είχαν χρέος να τους αποδείξουν την αλήθεια, δεν το κάνουν. Και τι νομίζετε ότι απαντούν οι ψευδοκήρυκες; Λένε «ο Θεός, μας έδωσε την τυραννία εξαιτίας των αμαρτιών μας και πρέπει να την υποφέρουμε με καλή καρδιά και αγόγγυστα και να ευχαριστηθούμε για όσα κάνει ο Θεός». Και ύστερα προσθέτουν και το ρητό «όποιον αγαπά ο Κύριος παιδεύει».
- Μήπως τα λένε αυτά για να παρηγορήσουν τον απλό λαό που υποφέρει;
ΑΠ.: Κακό χρόνο να έχουν κι αυτοί κι η παρηγορία τους. Αυτό είναι χειρότερο απ' την ίδια την αιτία της θλίψης μας και δεν χρησιμεύει σε τίποτα άλλο από το να καταστήσει τους Ελληνες πάντοτε άξιους παρηγορίας. Αυτοί φωνάζουν λέγοντας: «Αγαπητοί, ο Θεός μας έδωσε την οθωμανική τυραννία για να μας τιμωρήσει για τα αμαρτήματά μας και παιδεύοντάς μας στην παρούσα ζωή να μας ελευθερώσει μετά θάνατον από την αιώνια κόλαση». Μ' αυτή την κακή και άτοπη παρηγορία υποχρεώνουν τους Ελληνες αντί να μισήσουν την τυραννία και να προσπαθήσουν να ελευθερωθούν, αντιθέτως να την αγαπούν και μάλιστα να θεωρούν τον εαυτό τους ευτυχή, πιστεύοντας απλοϊκά ότι παιδεύονται στην παρούσα ζωή για να κερδίσουν τον παράδεισο.
- Μπορεί κάποιοι ιερωμένοι να αντιτείνουν ότι ο φόβος τούς εμποδίζει να κηρύξουν από τον άμβωνα υπέρ της επανάστασης.
ΑΠ.: Αλλά αυτοί δεν είναι που απαρνήθηκαν τα εγκόσμια όταν ενδύθηκαν το φόρεμα της ιεροσύνης; Δεν υποσχέθηκαν αυτοί οι ψεύτες ότι θα θυσιάσουν την ψυχή τους για τη σωτηρία των προβάτων τους; Εγώ δεν τους ζητώ τόσα πολλά απ' τη δειλή τους ψυχή. Εφόσον αυτοί δεν τολμούν να κηρύξουν από τον άμβωνα την αλήθεια, όπως προφασίζονται, ας την πουν τουλάχιστον κατά μόνας σε όσους εξομολογούν. Ας τους διδάξουν το ανθρώπινο είναι, ας τους διδάξουν την αληθινή πίστη των χριστιανών, ας τους μάθουν ποιανών είναι απόγονοι, ας τους αποδείξουν πόσα κακά τους προξενεί η τυραννία και ας παύσουν για μια φορά τα μονότονα λόγια και τις ταυτολογίες.
- Μας κάνουν εντύπωση αυτά που λέτε. Στις μέρες μας γίνεται πολύς λόγος απ' αυτούς που υποστηρίζουν ότι όσα μάθαιναν στην εποχή σας οι υπόδουλοι Ελληνες τα μάθαιναν από τους καλόγερους και τους παπάδες. Και πολλοί αποδίδουν στον κλήρο το πρώτο επαναστατικό κήρυγμα.
ΑΠ.: Αδελφοί μου Ελληνες, ίσως δεν καταλαβαίνετε πόση δύναμη έχουν τα λόγια των καλογέρων και των πνευματικών στις ψυχές των απλών ανθρώπων που τους ακούνε. Πόσο γρηγορότερα θα μπορούσαμε να ελευθερωθούμε από τον οθωμανικό ζυγό αν οι ιερείς δεν ήσαν αμαθείς όπως είναι, και αν δίδασκαν στην εξομολόγηση με γλυκά λόγια την αλήθεια και την αρετή, την ελευθερία και την ομόνοια και όλα τα μέσα της ανθρώπινης ευτυχίας. Αλλά πώς να φωτίσουν οι σκοτισμένοι και να διδάξουν οι αμαθείς; Ας σωπάσουν, λοιπόν, αν δεν ξέρουν τι να πουν.
«Αντίχριστοι οι επαναστάτες»
Για λόγους δημοσιογραφικής δεοντολογίας, ζητήσαμε και τον αντίλογο σε όσα υποστηρίζει ο ανώνυμος συνομιλητής μας από το 1806 στις διπλανές στήλες. Ανακαλύψαμε, λοιπόν, στο Αγιον Ορος έναν άλλο σημαντικό διανοούμενο εκείνης της εποχής. Πρόκειται για επιφανές στέλεχος της Εκκλησίας και πολυγραφότατο λόγιο. Τα στοιχεία του είναι στη διάθεση της εφημερίδας. Του θέσαμε υπόψη όσα επαναστατικά υποστήριζε ο πρώτος συνομιλητής μας. Εκείνος έφριξε: «Αποφύγετε την Ευρώπη όσο σας είναι δυνατόν και μην αποφεύγετε λιγότερο όσους σας έρχονται από την Ευρώπη. Αποφεύγετε τις σατανικές σκέψεις τους, τις οποίες διαδίδουν χωρίς φόβο ετούτοι οι άθεοι αιρετικοί του άθεου Βολτέρου».
- Δεν θεωρείτε κι εσείς στόχο των σημερινών Ελλήνων την επανάσταση;
ΑΠ.: Προσέξτε το παράδειγμα που μας έδωσε ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, όταν, βασιλεύς των Ιουδαίων, αφέθηκε να παραδοθεί στα χέρια του αυτοκράτορα, αλυσοδεμένος σαν σκλάβος. Αλλ' αυτοί εκεί, αντιθέτως, μας μαθαίνουν να επαναστατούμε για ν' αποτινάξουμε το ζυγό των κυριάρχων μας. Ο Χριστός επιτάσσει να αποδίδουμε στον καίσαρα τα του καίσαρος. Αυτοί εκεί χρησιμοποιούν την πένα τους και τη γλώσσα τους για να οπλίσουν τα χέρια των υπηκόων, προκειμένου να σφαγιάσουν τους αυτοκράτορές τους. Είναι χριστιανοί αυτοί; Οχι, είναι φανερά αντίχριστοι. Γιατί, διαφορετικά, δεν θα είχαν το θράσος να ξεσηκωθούν εναντίον του Κυρίου, εναντίον των αποστόλων του και αυτών που διδάσκουν την πίστη του, και δεν θα τολμούσαν να εμφυσήσουν την αντίσταση και την επανάσταση εναντίον των ηγεμόνων, και τούτο για να γευθούν σ' αυτή τη σύντομη ζωή λίγες ημέρες ελευθερίας».
- Δηλαδή, δεν θεωρείτε βάρβαρη τη σκλαβιά που υποφέρουν σήμερα οι Ελληνες;
ΑΠ.: Μπορείτε τάχα να παραλληλίσετε τα βάσανα αυτά με τα βάσανα που οι πρώτοι χριστιανοί αναγκάστηκαν κάποτε να υποφέρουν; Σήμερα οι χριστιανοί χαίρονται την καλή τους τύχη, μπορούν να καλλιεργούν τα χωράφια και τα αμπέλια τους. Δεν έχει σημασία αν κατοικούν σε ταπεινές καλύβες ή σε μεγαλοπρεπή παλάτια. Ζουν ήσυχοι στα σπίτια τους. Εχουν κάθε ελευθερία να εμπορεύονται μέσα στις πόλεις και προπάντων είναι ανοιχτές γι' αυτούς οι εκκλησίες τους και οι αρχαίοι ναοί τους και τους επιτρέπεται να οχυρώνονται στη χριστιανική πίστη.
- Ακόμα κι αν είναι έτσι, τους λείπει πάντως η ελευθερία.
ΑΠ.: Ας αντιπαραθέσουμε αυτή την κατάσταση στην κατάσταση των πρώτων χριστιανών. Οι διωγμοί τους [τότε] δεν είχαν όρια. Τους έσφαζαν σαν αρνιά. Και παρά το γεγονός ότι υπήρχαν ιερείς ή λαϊκοί που παρότρυναν αυτούς τους χριστιανούς εναντίον των αφεντάδων τους, ποτέ ούτε ένας δεν έπεσε σ' αυτή την τρέλα. Και δεν πιστεύουμε ότι αυτό γινόταν από αδυναμία ή επειδή τους έλειπε η ελληνικότητα. Οχι, υπέφεραν για την αγάπη του Ιησού Χριστού και του Ευαγγελίου.
- Δηλαδή, συνιστάτε στους υπόδουλους να υπομένουν τη σκλαβιά;
ΑΠ.: Μα έτσι μόνο λάμπουν και διατηρούνται η πραγματική αρετή και το πραγματικό πνεύμα του χριστιανισμού. Τότε μόνο ανοίγει ο παράδεισος, το τέρμα κάθε πόνου, και γεμίζει αγίους. Και όχι με το βιβλίο του ξεσηκωμού στο αριστερό χέρι και με το ξίφος στο δεξί, ούτε με παράπονα που αποπνέουν εξέγερση, ούτε με τον αντι-χριστιανικό ζήλο. Αποφύγετε, λοιπόν, αδελφοί μου, αποφύγετε αυτούς τους ψευδοφιλοσόφους, για να μείνετε πάντοτε πραγματικοί χριστιανοί.
*Χωρίζουμε από τον συνομιλητή μας με ανάμεικτα συναισθήματα. Δεν μπορούμε βέβαια να του αποκαλύψουμε ότι λίγα χρόνια αργότερα θα πραγματοποιηθεί αυτή η Επανάσταση που τόσο πολύ απευχόταν. Ακόμα δυσκολότερο είναι να του εξηγήσουμε ότι η Εκκλησία κάποτε στο μέλλον θα διεκδικήσει δάφνες γι' αυτή την επανάσταση, ενώ ο ίδιος, πολύ αργότερα, το σωτήριο έτος 1995, θα ανακηρυχτεί Αγιος από την Εκκλησία της Ελλάδος και το Πατριαρχείο, η δε μνήμη του γιορτάζεται στις 24 Ιουνίου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
J. L. S Bartholdy
«Ταξιδιωτικές εντυπώσεις από την Ελλάδα 1803-1804» (Απόδοση Φώντας Κονδύλης, εκδ. «Εκάτη» 1993)
Η προεπαναστατική Ελλάδα σε ένα οδοιπορικό γερμανού ταξιδιώτη με ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για τις συνθήκες ζωής των κατοίκων. Στο τελευταίο μέρος περιλαμβάνεται και περιγραφή του αγώνα των Σουλιωτών εναντίον του Αλή Πασά, χωρίς να κρύβεται ο θαυμασμός του συγγραφέα για τον σκληρό ηγεμόνα.
Κ. Θ. Δημαράς
«Νεοελληνικός Διαφωτισμός» (εκδ. «Ερμής», Αθήνα, 1977)
Κλασική συλλογή μελετημάτων που περιγράφει την πνευματική παραγωγή και τις ιδεολογικές συγκρούσεις που προηγήθηκαν της Ελληνικής Επανάστασης με την ανάπτυξη του ελληνικού κλάδου του μεγάλου κορμού του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού.
Ο αναγνώστης θα βρει κάποια κλειδιά για την κατανόηση όσων υποστηρίζει ο ανώνυμος συνομιλητής μας στη συνέντευξη που δημοσιεύουμε.
Φίλιππος Ηλιού
«Ιδεολογικές χρήσεις του Κοραϊσμού στον 20ό αιώνα» (εκδ. «Βιβλιόραμα», Αθήνα, 2003)
Αναπτυγμένη μορφή ανακοίνωσης του συγγραφέα στο «Διήμερο Κοραή» που οργάνωσε το 1983 το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του ΕΙΕ. Μελέτη για την ιδεολογική χρήση της ιστορίας (όρος που εισήχθη από τον ίδιο τον συγγραφέα το 1976) στην περίπτωση του Κοραή.
Λουκία Δρούλια
«Ενας νεοτεριστής λόγιος στα χρόνια του Διαφωτισμού» (Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας)
Περιγραφή της ζωής ενός λόγιου της εποχής.
Ομιλία στηριγμένη κυρίως σε στοιχεία απ' τη ζωή του Θεόφιλου Καΐρη και του Βενιαμίν Λέσβιου.
Ελευθεροτυπία, 1/4/2007
Στον αριθμό 133 της οδού Φλίτ στο Λονδίνο, άντρες με σκουρόχρωμα κοστούμια και γυναίκες με ακριβά ταγέρ και ακόμη πιο ακριβές γόβες, περνούν την γυάλινη περιστρεφόμενη πόρτα και χάνονται στο εσωτερικό του κτηρίου. Είναι ένα πέτρινο κτήριο με δωρικούς κίονες και ένα ρολόι στην πρόσοψη. Δεν υπάρχουν πινακίδες, δεν υπάρχουν διακριτικά. Είναι ένα από τα πολλά κτήρια (το κεντρικό) της Goldman Sachs στο Λονδίνο
